N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2023/07/0807zatinbeeldextra2.jpg)
Wat motiveert mensen om een weg te blokkeren, dacht fotograaf en filmmaker Daniël Niessen, toen duizenden activisten van Extinction Rebellion in maart de A12 in Den Haag bezetten. Met het toenemende aantal mensen dat deelneemt aan de XR-protesten, groeide ook Niessens fascinatie, vooral door de grote verscheidenheid aan mensen die hij er zag.
Hij besloot drie generaties van een familie te volgen om zo beter te begrijpen wie er demonstreren en waarom. Via XR kwam Niessen in contact met de familie Verhoeven. De grootouders Hillie en Peter, de ouders Pim en Eveline, en hun drie kinderen Gijs, Ko en Hanna. Hij portretteerde ze bij hun overwegingen om te gaan demonstreren en bij de actietrainingen die ze volgden, om goed voorbereid te zijn. Ook schoof Niessen aan bij hun keukentafelgesprekken en legde hij hun gezamenlijke reis vast naar de meest recente wegblokkade in Den Haag van XR op 27 mei.
De grootouders
Hillie Kranendonk (68) en Peter Verhoeven (70)
Ze krijgt er behoorlijk wat adrenaline van, het appje van haar zoon Pim dat hij zojuist is opgepakt op de A12 in Den Haag. „Kaboenk”, zegt ze terwijl ze naar haar hart wijst, „ik voel het hier.” Even later staat Hillie Kranendonk (68) te knikken aan de telefoon en verschijnt er een lach op haar gezicht. „Je ouders zitten in een busje Ko”, zegt ze tegen haar kleinzoon (13), die op een campingkrukje naast haar zit, „en het gaat goed met ze.”
Oma en kleinzoon zijn bij de solidariteitsdemonstratie van Extinction Rebellion (XR), op zaterdagmiddag 27 mei in Den Haag. De ouders, Pim en Eveline Verhoeven, zijn een stap verdergegaan, zij blokkeren samen met duizenden anderen de A12. Ze roepen het kabinet op om te stoppen met het verstrekken van subsidies aan de fossiele industrie. Het is een warme middag en Pim en Eveline zitten vooraan op de weg. Nadat de politie twee keer heeft opgeroepen om te vertrekken, worden ze rond half twee ‘s middags gearresteerd.
Ondanks de arrestatie moedigt Hillie de actie van haar zoon en schoondochter aan. „Ik demonstreerde ook altijd voor de goede zaak”, zegt ze. „Tegen kernwapens, voor de vrede en het milieu.” Voorafgaand aan de demonstratie zei ze tegen haar zoon: „Hoe vind je het nou, dat je net als je moeder bent geworden?” Ze lacht. „Hij zei dat hij wist dat het ervan zou komen. En ik denk: het is gelukt, die opvoeding. Het zijn verstandige, volwassen mensen geworden die goed nadenken. Daar ben ik trots op.”
Voor Hillie en haar man Peter is betrokkenheid bij het klimaat een vanzelfsprekendheid. Ze zijn actief lid van een groene kerk die zich actief bezighoudt met het verduurzamen en vergroenen van de eigen gemeenschap. „Ik was de eerste die een auto deelde, begin jaren negentig al. We hebben onze kinderen altijd meegegeven dat ze zorg moeten dragen voor de wereld om hen heen.”
Toch moest ze even wennen aan Extinction Rebellion en het idee van burgerlijke ongehoorzaamheid. „Ik ben van de regels”, zegt ze. „Toen Pim en Eveline zich in het najaar aansloten bij XR en een wegblokkade ter sprake kwam, zei ik: niet doen hoor!” Ze lacht erbij. „Dat is veranderd, al zou ik het zelf nog steeds niet doen. Ik ben blij dat ik hier met Ko kan staan, of op de kinderen kan passen als het nodig is.” Als mensen ernaar vragen, verdedigt ze de beslissing van haar zoon en schoondochter wel. „Dan zeg ik: het is juist nodig dat mensen hier last van hebben. Van een opwarmend klimaat hebben mensen ook last.”
De ouders
Pim Verhoeven (44), ingenieur bij een bedrijf dat duurzame warmte- en koudesystemen installeert en Eveline Verhoeven (43), ggz-behandelaar
Het begon toen Britse activisten in het najaar soep over een schilderij gooiden, om aandacht te vragen voor het klimaat. „Ik vond het stom en raar”, zegt Pim Verhoeven (44) aan zijn keukentafel. „Ik voelde zelf ook veel ongemak over klimaatverandering, maar van kunst blijf je af, dacht ik.” Hij volgde de discussie die de soepgooiers teweegbrachten en veranderde van mening. „Want verrek, ik zag dat ze er iets mee bereikten. Ik ben gaan kijken op de website van XR en voelde me er meteen thuis.”
Voor Eveline (43) is het als die scène uit de film The Matrix, waarin de hoofdrolspeler de keuze krijgt tussen een rode en een blauwe pil. Pakt hij de blauwe, dan kiest hij voor een normaal, tevreden leven. Neemt hij de rode, dan zal hij écht te weten komen hoe de wereld in elkaar zit, maar dan kan hij ook niet meer terug – hij kan het niet meer ‘ontweten’. „Zo voelt het voor mij ook”, zegt Eveline. „Lange tijd dacht ik dat het wel goed zou komen met het klimaat als we zelf iets zouden doen. Maar daar ben ik van teruggekomen: wat wij zelf kunnen doen is niet genoeg.” Als specifiek moment noemt ze toen ze hoorde dat het berekenen van je individuele ecologische voetafdruk ooit is bedacht als reclamestunt door oliegigant BP. „Dat een bedrijf als BP wíst dat fossiele brandstoffen slecht zijn voor het klimaat, maar de verantwoordelijkheid bij individuen legde en klimaatbeleid actief heeft vertraagd, dat vind ik heel erg.”
Vanaf het najaar ging het snel. Ze deden een actietraining van XR, waarin je leert wat je moet doen als je gearresteerd wordt en bezochten een XR-café, om gelijkgestemden te ontmoeten. Begin januari deden ze mee aan de actie Kappen met Kolen, bij een kolentrein in Amsterdam. „We waren met een klein groepje en er was nauwelijks media-aandacht. Het was zó frustrerend”, zegt Eveline. „Ik voelde me een roepende in de woestijn. Ik heb er een week van moeten bijkomen.”
Toch gingen ze door, zegt Eveline. Ze blokkeerden de A12 in januari, in maart en in mei. De eerste keer, in januari, was „fantastisch”, zegt Eveline. De demonstranten werden toegejuicht door honderden supporters. „Echt een ontlading, heel emotioneel.” Maar ook daar moest Eveline een week van bijkomen. „Ik neem er vrije dagen voor, ik krijg migraine, ben echt doodmoe.”
Ook Pim kán niet meer anders, zegt hij. „Als je alles ziet, kun je dat niet meer negeren. Dat is je kop in het zand steken en dat is onverantwoord – al snap ik wel dat mensen dat doen.” Ze besteden allebei veel tijd aan actievoeren en aan praten met anderen over de risico’s van klimaatverandering, „om de verbinding te zoeken”, zegt Pim. Geweldloosheid is daarbij hun belangrijkste uitgangspunt. Eveline: „Onze kinderen zijn nu wat groter, dat geeft ons meer ruimte, daarom kunnen we dit ook doen.”
Behalve bij XR praten Pim en Eveline thuis ook veel over hun zorgen. „Dat is prettig, maar we zitten elkaar soms ook op te naaien”, zegt Pim, die als doembeeld een onveilige toekomst ziet met veel maatschappelijke onrust en onzekerheden, waarin verworvenheden van nu niet meer beschikbaar zijn. Eveline maakt zich daar zorgen over. „Het gaat soms echt ten koste van ons levensgeluk”, zegt ze. „We proberen veel met elkaar te doen, naar buiten te gaan, daar vinden we plezier in. Maar met bijvoorbeeld collega’s die er heel anders in staan, voel ik soms echt afstand.”
Voor de kinderen probeert ze ruimte te houden, om er ook anders over te mogen denken. „Dat doe ik heel bewust”, zegt Eveline. „Ik had mezelf tot voor kort nooit een activist genoemd, al ben ik dat misschien wel. Het is aan de kinderen zelf om het met ons eens te zijn of niet.”
De kinderen
Gijs (15), Ko (13), Hanna (11)
Hij vond de sfeer en de mensen „leuk” en de demonstratie „belangrijk”. „De politie wist niet goed wat ze ermee aanmoesten en dat vond ik vermakelijk.” Na afloop stuurde Ko (13) een foto van de solidariteitsdemonstratie van XR waar hij met zijn ouders en oma naartoe was naar de klassenapp, „en dat vonden mensen wel cool”, lacht hij. Een volgende keer wil hij „best weer mee”.
Ko is als middelste van drie kinderen betrokken bij het groeiende activisme van zijn ouders. „Hij is een geboren rebel”, omschrijft zijn moeder hem. „Hij kan genieten van actie en protest, terwijl ik het iedere keer opnieuw heel spannend vind.” Samen bezochten ze een actietraining van XR en vulden ze een arrestatieformulier in. „Niet echt een normale activiteit voor een gezin”, zegt ze, „maar dit is ook geen normale situatie. En meer dan hij nu beseft, gaat dit over hem.”
Mag hij dan ook gearresteerd worden van zijn ouders? „Als zijn overtuiging groeit en hij wil dat, dan mag hij gaan”, zegt zijn vader Pim. „Maar niet om een potje te gaan rellen.” Toch hadden zijn ouders liever dat dit niet nodig was. „Jongens van 13 horen andere dingen te doen”, zegt Eveline, „maar als hij 18 is en kan stemmen, is het te laat.”
Ook de jongste dochter Hanna (11) beweegt met haar ouders mee. De eerste keren vond ze het „heel spannend” als haar ouders gingen demonsteren, zegt ze voordat ze naar haar kamer gaat om te knutselen. Ze werd er letterlijk ziek van, vertelt haar moeder. „Daarna hebben we haar meegenomen naar een jongerencafé van XR en daar heeft ze met andere kinderen buttons gemaakt”, zegt Eveline. „Daar zag ze dat het allemaal gewone mensen zijn en geen boeven die door de politie gearresteerd worden. Dat heeft het voor haar denk ik makkelijker gemaakt om een beeld te vormen van wat we doen als we actievoeren.”
De oudste zoon Gijs (15) houdt zich meer afzijdig. Met zijn vader ging hij in het najaar mee naar een actietraining van XR. „Achteraf zei hij: ik heb het wel gezien. Jullie maken je er veel te druk over”, zegt zijn vader Pim. Ook vindt hij dat zijn ouders zijn broertje Ko „te veel indoctrineren”, zegt Eveline. „Gijs is met andere dingen bezig. Dat is ook prima.”
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2023/07/0807zatinbeeld14.jpg%7C//images.nrc.nl/eHYZ0vIbsK_hssbBGY4W11bXKA4=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2023/07/0807zatinbeeld14.jpg%7C//images.nrc.nl/SvhqfOrKTtmcFCQ2ChN_uaCAOXc=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2023/07/0807zatinbeeld14.jpg)
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2023/07/0807zatinbeeld17.jpg%7C//images.nrc.nl/knCnupgM07FA8wNdb3zcB2vXdOw=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2023/07/0807zatinbeeld17.jpg%7C//images.nrc.nl/GLm8uSaSxcNmEh-pA29yvlNiQB4=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2023/07/0807zatinbeeld17.jpg)
